Graag presenteren we u de programmabegroting 2019-2022. We geven in deze begroting op een overzichtelijke manier inzicht in de plannen van het college. Een uitwerking van het coalitieakkoord Leidschendam-Voorburg 2018-2022, Samen aan zet.

Investeren in de samenleving én financieel gezond blijven
Het is de eerste begroting van deze bestuursperiode. Een mooi startpunt om onze ambities te vertalen naar concrete plannen. Tegelijkertijd heeft Leidschendam-Voorburg, net als veel andere gemeenten, ook te maken met structurele financiële tegenvallers. Tegenvallers waar het college beperkt invloed op heeft.

In de laatste begroting was nog sprake van een positief meerjarenperspectief. Dit beeld is flink verslechterd uitgaande van de jaarstukken 2017, en de actuele prognoses begin 2018. Zo krijgt de gemeente elk jaar geld van het Rijk voor uitkeringen aan inwoners (BUIG gelden). Helaas is het budget dat we ontvangen niet genoeg om alle kosten te betalen.Daarnaast kost de jeugdzorg steeds meer geld. Hierdoor ontstaan tekorten. Dit betekent dat we deze bestuursperiode zijn begonnen met een uitdaging. We willen aan de ene kant mensen de zorg geven die ze nodig hebben, en aan de andere kant grote financiële tekorten aanpakken.

We zijn erin geslaagd om ondanks de financiële tegenvallers een sluitende meerjarenbegroting voor te leggen. We vangen de tekorten op, maar investeren ook om onze gemeente nog mooier en beter te maken. De ambities uit het coalitieakkoord blijven staan. Dat betekent dat we investeren in onze samenleving; in onze inwoners, organisaties, verenigingen en instellingen. Eén van de speerpunten daarbij is het verbeteren van de afvalinzameling in de gemeente. Ook blijven we ons inzetten op duurzaamheid, economie, bereikbaarheid en dienstverlening. Daarnaast gaat er geld naar de zorg voor mensen die dat nodig hebben, en is er aandacht voor jongeren en ouderen.
Inwoners ontzien we zoveel mogelijk bij het opvangen van de tekorten. Daarom stijgen de woonlasten zo min mogelijk. De tekorten dringen we voor een deel terug door efficiënter te werken in onze eigen organisatie. Bijvoorbeeld door het vereenvoudigen van werkprocessen en het slimmer invullen van functies. Ook kijken we samen met onze maatschappelijke partners hoe we voorzieningen slimmer en goedkoper maken. En om zware bezuinigingen te voorkomen, doen we een beroep op onze reserves. Zo ligt er op de lange termijn een structureel sluitende meerjarenbegroting.
Kortom, we voeren plannen uit die ervoor zorgen dat mensen ook in de toekomst goed wonen, werken en leven in onze gemeente. De raad en onze inwoners betrekken we zo vroeg mogelijk bij plannen, en we verwelkomen burgerinitiatieven. We zijn samen aan zet voor een mooie, levendige en duurzame gemeente!

Met vriendelijke groet,
Het college van burgemeester en wethouders

Klaas Tigelaar
Astrid van Eekelen
Juliette Bouw
Nadine Stemerdink
Jan-Willem Rouwendal

De programmabegroting bevat alle plannen voor het komende jaar en de financiering die daarbij hoort. Met deze samenvatting willen we de plannen en cijfers een gezicht geven, zodat iedereen zich een algemeen beeld kan vormen van 2019 en de jaren daarna, over het wat, hoe, waarom en hoeveel. Dit doen we aan de hand van thema’s uit het coalitieakkoord Leidschendam-Voorburg 2018-2022: samen aan zet, ruimte om te ondernemen, prettig wonen voor iedereen en een sociaal en gezond LV. Ook vindt u een samenvatting van onze financiële uitgangspunten, ons huishoudboekje.

Iedereen krijgt de kans om mee te doen. Als de gemeente plannen maakt, betrekken we belanghebbenden daar zo vroeg mogelijk bij. Burgerinitiatieven en participatie verwelkomen we.
Inwoners doen mee!
We willen minder bepalen en meer samenwerken als gemeente. De inwoner weet het beste wat hij nodig heeft. Daar willen we naar luisteren. De gemeente biedt ruimte aan initiatieven van inwoners, instellingen en bedrijven én laat hen meedenken. In 2019 stellen we een visie op waarin duidelijk staat welke mogelijkheden er zijn om initiatieven te ontwikkelen vanuit de samenleving en welke rol de betrokkenen en de gemeente daarin hebben. Ook kijken we naar andere manieren om inwoners te betrekken bij besluiten.
Vraaggerichte Dienstverlening
We werken elke dag aan het verbeteren van onze dienstverlening, investeren in innovatie en volgen de trends en ontwikkelingen. Mensen met een vraag willen we snel en goed helpen. In 2019 gaan we door met de digitalisering van onze dienstverlening. Inwoners kunnen steeds meer producten en diensten vanuit huis aanvragen. Vanaf 2019 kunnen inwoners bijvoorbeeld hun parkeerontheffing volledig digitaal aanvragen en ontvangen. We verwachten dat het aantal bezoekers aan de balie de komende jaren verder afneemt. We onderzoeken hoe we met de openingstijden van het Servicecentrum op deze ontwikkeling kunnen aansluiten. Dit levert ook een kostenbesparing op. Daarnaast kijken we naar de toekomst van het servicepunt Voorburg.
We vinden dat leges kostendekkend moeten zijn. In 2019 doen we onderzoek naar de tarieven van onze producten. Uitgangspunt daarbij is dat inwoners een eerlijke prijs betalen voor de producten en we kritisch kijken of we als organisatie efficiënter kunnen werken.

Een levendige gemeente kan niet zonder ondernemers, van grote bedrijven tot ZZP’ers en het midden- en kleinbedrijf (mkb). Ze zorgen voor werkgelegenheid, levendigheid en ze zijn vaak maatschappelijk betrokken bij hun omgeving. Daarom willen we de economie versterken en ondernemerschap stimuleren.

Economische agenda
De Economische agenda geeft richting aan ontwikkelingen die bijdragen aan het versterken van de economie én van Leidschendam-Voorburg als geheel. In 2019 evalueren we de genomen maatregelen en actualiseren we het uitvoeringsprogramma. We passen het terrassenbeleid aan en zorgen dat nieuwe ondernemers de OZB voor hun bedrijfspand de eerste twee jaar niet hoeven te betalen. Om onze waardering voor ondernemers te uiten, reiken we ieder jaar een prijs uit aan de beste maatschappelijke ondernemer. Ook organiseren we jaarlijks een feestelijke bijeenkomst voor ondernemers. Daar is in 2018 mee gestart.

Levendige winkelcentra
Ook in 2019 zorgen we samen met de ondernemersfondsen en winkeliersverenigingen voor levendige winkelcentra waar wat te beleven valt. Dat is goed voor de ondernemers, inwoners en bezoekers. De winkelgebieden De Julianabaan, Huygenskwartier Voorburg en Leidschendam Centrum blijven we ondersteunen met de inzet van de centrummanager, de schakel tussen gemeente en ondernemers.

We willen de ruimtelijke kwaliteit van winkelcentrum De Julianabaan verbeteren en eigenaren stimuleren om de uitstraling van hun vastgoed te verbeteren. We maken samen met ondernemers een plan om het winkelgebied toekomstbestendig en levendig te maken. Dit voor een aantrekkelijk winkelgebied, waar mensen gezellig kunnen winkelen of een hapje komen eten.

De inzet voor Huygenskwartier Voorburg zetten we voort. Om de leefbaarheid in het winkelgebied te verbeteren, voeren we kentekentoegang in en pakken we onder andere de scooteroverlast aan. Voor Leidschendam Centrum maken we een plan van aanpak om de bereikbaarheid, leefbaarheid en levendigheid te verbeteren. De uitvoering start in 2019. Uiteraard wordt er ook in 2019 hard gewerkt aan de Mall of The Netherlands. Delen daarvan worden fasegewijs opgeleverd. We blijven in gesprek met alle ondernemers, winkeliers en eigenaren in de winkelgebieden.

Leidschendam-Voorburg is een gemeente om trots op te zijn. Niet voor niets staan we in de top 10 van meest prettige gemeenten om in te wonen.

Veiligheid
Veiligheid is een belangrijke voorwaarde voor een fijne woon- en leefomgeving. Woninginbraken en overlast tasten de veiligheid en het veiligheidsgevoel aan. Om die reden worden deze vormen van criminaliteit en overlast aangepakt. Om de woonomgeving veilig, heel en schoon te houden, wordt de inzet van handhaving door buitengewoon opsporingsambtenaren tijdens en buiten kantooruren voortgezet.

Makkelijk en snel van A naar B
We willen de bereikbaarheid en doorstroming blijven verbeteren. Voor reizigers, chauffeurs en fietsers. We verkennen de mogelijkheden voor het Damcentrum en brengen ze zonder taboes in kaart. Begin 2019 bespreken we de uitkomsten hiervan met de raad en maken we samen een keuze hoe we de doorstroming verbeteren. Om de doorstroming op de N14 te verbeteren, zetten we ons in voor ongelijkvloerse kruisingen met een aansluiting op de Mall of the Netherlands. Eind 2018/begin 2019 wordt duidelijk hoe dit alles er uit komt te zien.

Duurzaamheid
We blijven stappen zetten op weg naar een klimaatneutrale regio in 2050. We stimuleren energiebesparing en duurzame energie. Er komt een fonds waar inwoners tegen lage rente kunnen lenen om hun woning te verduurzamen. Begin 2019 leggen we een voorstel voor aan de raad. We stimuleren (sport)verenigingen maatregelen te treffen. En bij de nieuwbouw van scholen houden we rekening met de nieuwe normen voor Bijna Energie Neutrale Gebouwen. Dat is goed voor het milieu en geïsoleerde gebouwen zorgen voor lagere lasten.

Afvalinzameling
Het verbeteren van de afvalinzameling is één van de speerpunten in de gemeente. Alle straten moeten schoon. We zijn als gemeente samen met Avalex en onze inwoners aan zet om dat voor elkaar te krijgen. We eisen een betere dienstverlening van Avalex, gaan slimmer afval inzamelen en willen restafval samen met bewoners verminderen om de rijksdoelstelling voor 2020 te halen. Ook halen we weer wekelijks restafval op bij laagbouw. We werken samen met Avalex en inwoners aan gebiedsgerichte verbeteracties per wijk, die recht doen aan de behoeften van die wijk. We onderzoeken ook of nascheiding leidt tot lagere kosten, meer service aan inwoners en minder restafval.

Bouwen en wonen
Er wordt op dit moment veel gebouwd in de gemeente: denk aan scholen, een sporthal, de Mall of the Netherlands en het Kulturhus. Ook om in de vraag naar woningen te voorzien wordt in 2019 gebouwd. Voor een divers woningaanbod, zetten we in op sociale woningbouw en geven we ruimte aan ontwikkelaars om woningen te bouwen die passen bij de behoeften op de lange termijn. De wachttijden voor betaalbare woningen voor mensen die daarvan afhankelijk zijn lopen op en moeten korter. Naast de locaties die de gemeenteraad heeft aangewezen voor sociale woningbouw - De Star, Overgoo en Rijnlandlaan – onderzoeken we daarom de mogelijkheden om het aanbod uit te breiden in Leidschendam, Voorburg èn Stompwijk. Dit is een belangrijk aandachtspunt voor het college in 2019. Het uitgangspunt is 30% sociale woningbouw in de gemeente.

Cultuur   
Cultuur draagt bij aan een aantrekkelijke leefomgeving, biedt ruimte voor verschillen en stelt inwoners in staat om hun talenten en vaardigheden te ontwikkelen. Ook in 2019 geven we met betrokken instellingen en maatschappelijk partners middels een actieplan Cultuur uitvoering aan de Cultuurvisie. Onze iconen als onder meer de Romeinse Limes, Huygens en de Vliet krijgen daarin een plek. We zorgen dat het aanbod sterk en toekomstbestendig is en blijft. Samen met onze maatschappelijke partners kijken we hoe we het culturele aanbod meer integraal kunnen organiseren.

Omgevingswet
De Omgevingswet geldt vanaf 2021. Met de nieuwe wet verandert er veel. Het is een stelselwijziging en een cultuurverandering: minder regels en meer ruimte voor initiatieven. Het programma Omgevingswet is daarom al volop bezig met de voorbereidingen. Dit doen we samen met inwoners, ondernemers en partners. Wij zijn op vijf terreinen bezig: omgevingsvisie, omgevingsplan, digitalisering, vergunningen (één-loket-gedachte en deregulering) en pilots. In 2019 vervolgen we de intensieve participatietrajecten voor het nieuwe omgevingsbeleid. Ook zorgen we dat de digitale informatie beter op elkaar aansluit en toegankelijk is voor diverse gebruikers, intern en extern. Met als einddoel het makkelijker en eenvoudiger te maken voor inwoners en ondernemers.

Het is belangrijk dat iedereen volwaardig kan meedoen in de maatschappij. Sommige inwoners hebben hier een beetje ondersteuning bij nodig. Aan inwoners die dit nodig hebben, biedt de gemeente passende ondersteuning.

Gezond en veilig opgroeien
Ons streven is dat kinderen in Leidschendam-Voorburg gezond en veilig opgroeien en zich maximaal kunnen ontwikkelen. We zorgen ervoor dat ieder kind de zorg krijgt die het nodig heeft. Een belangrijke doelstelling van de nieuwe Jeugdwet is effectieve preventie en laagdrempelige hulp, zodat minder vaak en minder lang specialistische jeugdhulp nodig is. Landelijk wordt deze doelstelling (nog) niet gehaald. Leidschendam-Voorburg is daarop geen uitzondering. We geven sinds 2015 elk jaar meer uit aan de jeugdhulp en het budget dat we hiervoor van het Rijk ontvangen is niet toereikend. We nemen in 2019 maatregelen om grip te krijgen op de oorzaken van de hoge uitgaven, zodat we hier beter op kunnen sturen. We monitoren de komende jaren of de maatregelen daadwerkelijk leiden tot het beheersen van de kosten.

Met de nieuwe regionale inkoopstrategie Jeugdhulp 2020-2024 kiezen we als regio voor inkopen op resultaat van de hulp, in plaats van op diagnoses en producten. We benutten 2019 om onszelf en onze partners in het veld voor te bereiden op deze nieuwe manier van werken en denken.

Re-integratie en participatiebeleid
Ons doel is dat zoveel mogelijk mensen participeren en aan een baan worden geholpen, het liefst bij een reguliere werkgever. In 2019 voeren we het nieuwe Re-integratie- en participatiebeleid uit onder voorbehoud van goedkeuring door de gemeenteraad in 2018. We werken met het sociaal werkbedrijf DSW samen aan een aantal mooie initiatieven voor mensen met een arbeidsbeperking.

Naast het sociale belang, levert het ook een financieel voordeel op als er meer mensen vanuit de bijstand een betaalde baan krijgen. We hoeven dan minder uitkeringen te verstrekken. Gemeenten ontvangen het geld voor uitkeringen van het Rijk uit het ‘macrobudget’. Leidschendam-Voorburg krijgt net als andere gemeenten niet genoeg om alle uitgaven te dekken. We zijn bezig met een lobby richting VNG en het Rijk om aandacht te vragen voor het tekort en de nodige aanpassingen.

Nieuwkomers met een tijdelijke verblijfsstatus
We hebben aandacht voor statushouders: vluchtelingen met een tijdelijke verblijfsstatus. We vinden het belangrijk dat zij een goede start maken binnen onze gemeente en volwaardig mee kunnen doen. Naar verwachting is de gemeente vanaf 2020 weer verantwoordelijk voor de inburgering van statushouders. In 2019 treffen we daar de nodige voorbereidingen voor.

Financiële zelfredzaamheid
Financiële stress vergroot de kans op eenzaamheid, psychische klachten en een ongezonde leefstijl. Daarom zetten we ons ervoor in dat meer mensen financieel zelfredzaam zijn. We kiezen hierbij voor een brede aanpak, waarbij we alle beleidsterreinen meepakken. Hiervoor leggen we een voorstel ‘Financiële Zelfredzaamheid’ voor aan de raad. Met een aanpak die erop is gericht om financiële problemen te voorkomen, vroeg te signaleren en op te lossen (inclusief nazorg). Onderdeel daarvan is het nieuwe minimabeleid voor 2019-2022. Diverse maatregelen uit het coalitieakkoord nemen we hierin op, zoals de uitbreiding van de doelgroep voor de collectieve ziektekostenverzekering minima en gratis reizen voor 65+ minima op de HTM-lijnen.

Armoede onder kinderen
We hebben het kindpakket uitgebreid. Hiermee bereiken we meer kinderen die opgroeien in armoede en kunnen zij aanspraak maken op financiële ondersteuning. Denk aan de aanschaf van schoolspullen en deelname aan sport en culturele activiteiten.

Sport en bewegen
Voldoende bewegen is belangrijk voor een goede gezondheid, zowel fysiek als mentaal. We continueren onze inzet vanuit de gemeentelijke visie op sporten en bewegen. Die is gericht op het stimuleren van een gezonde leefstijl en betaalbaar en toegankelijk sporten. Een ander speerpunt voor 2019 is het verbeteren van onze sportaccommodaties.

Het buurthuis van de toekomst
We formuleren in 2019 onze visie op de functie van maatschappelijk en gemeentelijk vastgoed (inclusief sportaccommodaties). We willen ‘buurthuizen van de toekomst’ maken. Plekken waar sportverenigingen, scholen, culturele-, zorg- en welzijnsinstellingen en andere organisaties gebiedsgericht samen kunnen werken en elkaar versterken. Een plek waar inwoners elkaar ontmoeten voor een praatje en samen actief kunnen zijn.

Laagdrempelige dagbesteding voor kwetsbare inwoners
Dagbesteding draagt bij aan het zo lang mogelijk zelfstandig kunnen wonen van kwetsbare inwoners. In 2019 start een pilot om de dagbesteding voor mensen met psychische kwetsbaarheid vrij toegankelijk te maken, zodat meer inwoners hiervan gebruik kunnen maken. Ook werken we in 2019 aan de uitbreiding van de ontmoetingscentra dementie: laagdrempelige dagbesteding voor dementerende ouderen.

Onderwijshuisvesting en Integrale Kind Centra (IKC)
De gemeente geeft ook in 2019 uitvoering aan de integrale huisvestingsplannen voor het primair en voortgezet onderwijs, gericht op kwalitatief en kwantitatief toereikende onderwijshuisvesting.

Daarnaast starten we met de bouw van drie Integrale Kindcentra: IKC de Tol, IKC Heeswijk en IKC de Trampoline. De geplande oplevering van de gebouwen is in 2020. In een IKC werken kinderopvang en primair onderwijs nauw samen, onder één dak. Kinderen van 0 tot 12 jaar krijgen hier een dagprogramma aangeboden gericht op brede ontwikkeling van talenten en vaardigheden.

Structureel saldo programmabegroting
Op basis van de huidige begroting, de financiële waterstanden, tussentijdse ontwikkelingen en de plannen voorde komende jaren, is de verwachting dat meerjarenbegroting 2019-2022 eindigt met een structureel afgerond resultaat van € 0,8 miljoen voordelig. De gemeente Leidschendam-Voorburg kan vanaf 2022 haar structurele lasten dekken met de structurele baten en voldoet daarmee aan de vereisten van de toezichthouder.

Solvabiliteitsnorm

We dringen de tekorten voor een deel terug door efficiënter te werken in onze eigen organisatie. Dit doen we door het vereenvoudigen van werkprocessen, kostendekkende leges, het herbestemmen van reïntegratiemiddelen, het slimmer invullen van functies en piekmomenten op te vangen met een flexibele schil. We kijken samen met onze maatschappelijke partners hoe we voorzieningen slimmer en goedkoper maken. Daarnaast doen we voor de korte termijn een verstandig beroep op onze reserves. Zo hebben we op de langere termijn een structureel sluitende meerjarenbegroting. De gemeente haalt daardoor de komende jaren onze eigen solvabiliteitsnorm van 30% niet. Het college houdt echter rekening met de verkoop van de aandelen in Eneco, waardoor we de norm wel ruim halen. In het licht van de verkoop van de aandelen in Eneco, willen we nu geen harde bezuinigingen doorvoeren.

Weerstandsvermogen van de gemeente

Tot slot heeft de gemeente mogelijke financiële risico’s geïnventariseerd, zoals bij de Dienst Sociale Werkvoorziening (DSW), diverse ontwikkelingen bij Avalex, stijging van bouwkosten, en tekort op Jeugdzorg. Ook is het nog niet zeker of het Rijk het abonnementstarief, in plaats van een inkomensafhankelijke eigen bijdrage, voor de huishoudelijke ondersteuning doorvoert. Deze risico's worden gespiegeld aan de financiële capaciteit om deze risico's te kunnen dekken. Het weerstandsvermogen van de gemeente Leidschendam-Voorburg is nog steeds uitstekend.