Omschrijving
Dit hoofdstuk van de begroting richt zich op alle inspanningen van de gemeente op grond van de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo), de Participatiewet, de Jeugdwet en de Wet gemeentelijke schuldhulpverlening (Wgs). In financiële omvang is dit het grootste programma van de begroting.
In het Sociaal Kompas, beleidsplan voor het sociaal domein 2017-2020, zijn de gemeentelijke doelstellingen op het sociaal domein vastgelegd. Deze doelstellingen en de inspanningen die daaraan bijdragen, zijn onderling sterk verweven en omvatten ook (delen van) programma 4, 5 en 7. De verdeling naar programma's en taakvelden is (ook financieel) zo zorgvuldig mogelijk gemaakt maar doet niet altijd recht aan de (verweven) werkelijkheid.
De gemeente wordt sinds de decentralisatie van de taken op het terrein van de Jeugdzorg in 2015, geconfronteerd met sterk toenemende kosten op dit terrein. Een belangrijke doelstelling van de nieuwe Jeugdwet is minder instroom van jeugdigen in de specialistische jeugdhulp. Deze wordt landelijk (nog) niet gehaald en Leidschendam-Voorburg is daarop geen uitzondering. Ook de uitgaven aan de bijstandsuitkeringen zijn deze periode toegenomen, onder andere door de nasleep van de economische crisis, de verhoging van de pensioenleeftijd en de vestiging van statushouders in onze gemeente. Tegelijk valt het nieuwe landelijke verdeelmodel voor de bijstandsuitkeringen nadelig uit voor de gemeente. Ook voor 2019 wordt verwacht dat de gemeente een beroep op de vangnetregeling moet doen. De uitvoering van de WMO-taken passen wel (ruim) binnen de middelen die het Rijk hiervoor beschikbaar stelt. Per saldo komt de gemeente echter tekort op de uitvoering van de wettelijke taken in het sociaal domein. Dit noodzaakt het programma Sociaal domein kritisch te bekijken hoe opbrengsten en uitgaven meer met elkaar in evenwicht kunnen worden gebracht. Het is niet vanzelfsprekend dat tekorten in het Sociaal domein worden afgewenteld op andere beleidsterreinen.
Wettelijke taken
De gemeente heeft omvangrijke wettelijke taken binnen dit programma. Gemeenten hebben de taak om zorg te dragen voor een effectief laagdrempelig en preventief ondersteuningsaanbod voor kinderen en hun ouders die problemen ervaren bij het opgroeien of opvoeden. Ook heeft de gemeente de taak schuldhulpverlening te bieden en bijzondere bijstand en bijstandsuitkeringen te verstrekken. De gemeente is voorts verantwoordelijk voor een effectieve toeleiding naar en ondersteuning bij arbeidsparticipatie voor iedereen die dat nodig heeft. Voor de doelgroep die meer ondersteuning en begeleiding nodig heeft dan op een reguliere werkplek kan worden geboden, is het de verantwoordelijkheid van de gemeente om die arbeidsplaatsen te creëren (het zogenoemde ‘beschut werk’). Ook is de gemeente wettelijk verplicht inwoners toegang te bieden tot een antidiscriminatievoorziening. Dit is een organisatie die klachten van inwoners registreert en onafhankelijke bijstand verleent aan deze inwoners in de afwikkeling van hun klachten.
De Rijksoverheid heeft bij gemeenten de primaire verantwoordelijkheid belegd voor het bevorderen van het zo lang mogelijk zelfstandig wonen van mensen. Preventie van opname in een instelling is belangrijk. Dit geldt voor alle doelgroepen: mensen met een lichamelijke beperking of somatische aandoening, mensen met een psychiatrische aandoening, mensen met een verstandelijke beperking, mensen met psychogeriatrische problematiek en mensen met een zintuiglijke beperking. De gemeente heeft vanuit de Wmo en de Jeugdwet de wettelijke plicht om individuele voorzieningen te verstrekken aan kwetsbare inwoners die hiervoor een indicatie hebben. Daarnaast heeft de gemeente een wettelijke taak om de toegang tot de ondersteuningsvormen waarvoor zij verantwoordelijk is, te organiseren. Met toegang bedoelen we het hele proces van informatievoorziening en advies, cliëntondersteuning, gespreksvoering, toewijzing, overdracht, coördinatie van de ondersteuning en nazorg.